کفاره روزه چیست؟ کفاره روزه 1401 و پاسخ به سوالات

رمضان ماه تمرین است؛ تمرین عشق و اراده، تمرین گذشتن از خویش برای رسیدن به معشوق. در این ماه ممکن است به دلایل عمدی و غیرعمدی روزه‌تان باطل شود یا مجبور به افطار باشید که در اینصورت کفاره بر شما واجب می‌شود. کفاره احکام مختلفی دارد و در ادامه از نگاه رسانه مستقل بیلبیلک به بررسی این موضوع می‌پردازیم. همچنین نحوه محاسبه کفاره روزه 1401 را نیز بررسی می‌کنیم.

کفاره به چه معناست؟

کفاره درلغت به معنای پوشاندن است و در فرهنگ فارسی به هر آنچه که بوسیله آن گناهی را بپوشاند و جبران کند،گفته می‌شود. در شرع مقدس نیز به جریمه‌ شرعی در ازای انجام برخی کارهای حرام یا ترک بعضی واجبات، گفته می‌شود که موجب سقوط یا تخفیف مجازات گناه می‌شود. بعضی از این جریمه‌ها مالی و بعضی عبادی هستند. مهم‌ترین کفارات عبارتند از آزاد کردن بنده و سیر کردن یا پوشاندن شصت فقیر. نوع کفارات و نحوه انجام‌شان با توجه به عملی که انجام شده، متفاوت است. برای برخی از اعمال یک کفاره مشخص تعیین شده است و برای برخی دیگر چند کفاره که فرد مختار است به یکی از آن‌ها طبق اولویت تعیین شده عمل ‌کند.

کفاره روزه چیست؟

هرگاه مسلمانی کارهایی که روزه را باطل می‌کند از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام دهد، علاوه بر این که روزه‌ او باطل می‌شود و باید قضا آن را به جا آورد، کفاره نیز بر او واجب می‌شود. همچنین در مواردی شخص به دلایلی که روزه به سلامت وی آسیب می‌رساند و نمی‌تواند روزه بگیرد، موظف به پرداخت کفاره است. کفاره روزه شامل اطعام فقیر یا گرفتن روزه است و به باطل کردن برخی روزه‌ها تعلق می‌گیرد:

• روزه ماه مبارک رمضان
• قضای روزه رمضان که پس از اذان ظهر باطل شود
• روزه‌ای که نذر شده تا در زمان معینی گرفته شود

کفاره روزه ماه مبارک رمضان چه موقع واجب است؟

اگر شخصی به عمد و بدون دلیل شرعی روزه خود را افطار کند، علاوه بر قضا کفاره هم بر او واجب است. به بیان دیگر، کفاره روزه وقتی واجب می‌شود که روزه‌دار بداند آنچه انجام می‌دهد از مبطلات روزه (به کارهایی که روزه را باطل می‌کنند گفته می‌شود) است؛ مانند: دروغ بستن به خدا و پیامبر خدا و معصومین، خوردن و آشامیدن، رفتارهای جنسی، قی‌کردن، رساندن غبار غلیظ به حلق، فروبردن تمام سر در آب.

در رابطه با علم و جهل در کفاره روزه، بین علما اختلاف نظرهایی وجود دارد. طبق نظر برخی علمای دین، به مسلمانی که توانایی شناخت و دست‌یابی به تکالیف و احکام شرعی را ندارد (جاهل قاصر) و کسی که تکالیف و احکام شرعی را نمی‌داند و در شناخت آنها نیز کوتاهی کرده است (جاهل مقصر)، کفاره شامل نمی‌شود ولی برخی معتقدند جاهل مقصر علاوه بر قضا، باید کفاره را نیز ادا کند.

انواع کفاره روزه

همانطور که اشاره شد، کفاره روزه وقتی واجب می‌شود که روزه به دلایل عمدی و غیرعمدی باطل شود. انواع کفاره روزه 3 نوع است:

• روزه‌خوارى عمدى در ماه رمضان؛ کفاره آن آزاد کردن بنده یا گرفتن دو ماه روزه و یا اطعام شصت فقیر است.
• خوردن عمدى روزه قضاى ماه رمضان در بعد از ظهر؛ کفاره آن اطعام ده فقیر و در صورت عدم تمکن، سه روز روزه گرفتن است.
• روزه نذر معین و روزه اعتکاف؛ همانند کفاره روزه‌خوارى عمدى در ماه رمضان است.

کفاره روزه عمد

در صورتی که فرد عمدا با اختیار خود و بدون عذر شرعی روزه‌اش را باطل کند، کفاره بر او واجب می‌شود. اگر شخص به سبب بی اطلاعی از حکم شرعی کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد،‌ مثلا نمی‌داند فروبردن سر در آب روزه را باطل می‌کند و سر خود را زیر آب کند، روزه‌اش باطل است و باید آن را قضا کند؛ ولی کفاره بر او واجب نیست. کفاره روزه عمد، غذا دادن به 60 فقیر، 60 روز روزه گرفتن یا آزاد کردن زندانی است. همچنین اگر روزه به واسطه حرام باطل شده باشد، علاوه بر اطعام 60 مسکین برای هر روز، 60 روز روزه هم باید بگیرد.

کفاره روزه غیرعمد

برای مثال مادری که باردار است و یا بچه شیر می‌دهد و نمی‌تواند روزه ماه مبارک را به جا آورد، باید کفاره آن ‌را بپردازد. علاوه بر قضای روزه، برای هر روز باید یک مد طعام به‌عنوان کفاره به فقیر بدهد.

شرایط کفاره روزه مریض

روزه در صورتی که برای فرد ضرر داشته باشد یا باعث تشدید درد و بیماری شود، صحیح نیست. کفاره روزه مریض وقتی واجب می‌شود که شخص به دلیل بیماری یا چون روزه برایش ضرر دارد، نتواند در ماه رمضان روزه بگیرد و بعد از ماه مبارک تا رمضان سال بعد نیز نتواند قضا کند. البته اگر شخص علاوه بر ماه رمضان در طول سال نیز مریض باشد؛ برای این شخص قضا روزه ماه رمضان واجب نیست و فقط باید کفاره سبک بپردازد؛ اما بیماری که روزه برای او ضرر ندارد باید روزه بگیرد و روزه‌اش صحیح است.

کفاره روزه مسافر به چه صورت است؟

بنا به نظر علما، مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد؛ ولى اگر براى فرار از روزه باشد، مكروه است. برای کسی که در این ماه مسافر باشد، قضای روزه‌ها واجب است و کفاره ندارد؛ ولی اگر قضای روزه‌ها تا رمضان سال بعد به تأخیر بیفتد، به جهت تأخیر، برای هر روز باید یک مد طعام کفاره بدهد.

قیمت کفاره روزه 1401 چگونه محاسبه می‌شود؟

معمولا هر ساله در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان میزان کفاره روزه قضا آن سال مطابق با قیمت‌های روز آن ماه محاسبه می‌شود. در سال گذشته (سال 1400) طبق اعلام دفتر مقام معظم رهبری برای فردی که هر روزه را به عمد بی‌اعتنایی کرده و روزه نگرفته است شصت مد طعام باید به فقرا و نیازمندان طعام دهد و هر مد 5 هزارتومان در نظر گرفته شده بود بنابراین شصت مد طعام 300 هزار تومان برای یک روز کفاره عمد می‌شود؛ برای یک روزه کفاره غیر عمد نیز یک مد طعام یا 5 هزار تومان معیار قرار گرفته بود.

کفاره روزه از دیدگاه برخی علمای تقلید

در ادامه به بررسی فتوا و دیدگاه برخی علمای محبوب جهان اسلام در مورد کفاره روزه می‌پردازیم.

کفاره روزه از دیدگاه آیت ‌الله صافی گلپایگانی

کسی که کفاره روزه رمضان بر او واجب است، باید یک بنده آزاد کند، یا دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد که تقریبا 10 سیر است طعام یعنی گندم یا جو و مانند این‌ها بدهد، و چنانچه این‌ها برایش ممکن نباشد هر مقدار می‌تواند صدقه به فقرا بدهد و استغفار کند و اگر از دادن صدقه هم عاجز باشد اکتفا به استغفار نماید اگر چه مثلا یک مرتبه بگوید «اَسْتَغْفِرُ الله» و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفاره را بدهد. کسی که می‌خواهد دو ماه کفاره روزه رمضان را بگیرد، باید سی و یک روز آن را پی‌درپی بگیرد و اگر بقیه آن پی‌درپی نباشد اشکال ندارد. همچنین نباید موقعی شروع کند که در بین سی‌ویک روز، روزی باشد که مانند عید قربان، روزه آن حرام است.

کفاره روزه از دیدگاه آیت‌ الله ناصر مکارم شیرازی

کسی که برای کفاره روزه، اطعام شصت فقیر را انتخاب کرده است باید به هر کدام یک مد طعام (تقریباً 750 گرم) بدهد و نمی‌تواند چند مد را به یک نفر بدهد، مگر اینکه دسترسی به شصت فقیر پیدا نکند؛ ولی اگر اطمینان داشته باشد که فقیر طعام را به عیالات خود می‌دهد و با آن‌ها می‌خورد، می‌تواند برای هر یک از عیالات او هر چند صغیر باشند، یک مد به آن فقیر بدهد. کسی که شصت روزه را برای کفاره انتخاب کرده، احتیاط واجب آن است که 31 روز آن را پی‌درپی به جا آورد، اگر در وسط یک روز را عمدا روزه نگیرد باید همه را از نو به جا آورد؛ ولی اگر مانعی پیش آید مانند عادت ماهانه و نفاس و سفری که ناچار از انجام آن است می‌تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نیست از سر بگیرد.

کفاره روزه از دیدگاه آیت ‌الله سید علی سیستانی

در کفاره افطار روزه هر یک روز از ماه رمضان 1401، یا باید یک بنده آزاد کند، یا دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند یا به هرکدام یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام یعنی گندم یا جو یا نان و مانند این‌ها بدهد، و چنانچه این‌ها برایش ممکن نباشد، باید به قدر امکان صدقه دهد و اگر ممکن نیست، استغفار نماید و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفاره را بدهد. کسی که می‌خواهد دو ماه پی‌درپی، روزه کفاره ماه رمضان بگیرد، نباید موقعی شروع کند که می‌داند در میان یک ماه و یک روز، روزی باشد که مانند عید قربان روزه آن حرام است یا مانند روزه ماه رمضان، روزه آن واجب است.

 آیت ‌الله خامنه ‌ای درباره کفاره روزه چه می‌گوید؟

• قضا روزه ماه رمضان و کفاره آن، باید پی‌درپی انجام گیرد؟

لازم نیست قضا روزه‌ها پی‌درپی باشد؛ ولی در کفاره چنانچه گرفتن دو ماه روزه را اختیار کند، باید یک ماه تمام و یک روز آن را از ماه دیگر پی‌در‌پی بگیرد.

• کفاره افطار عمدی روزه با کفاره مریض تفاوت دارد؟

آری، در دو مورد با هم تفاوت دارد: ۱. در مقدار، ۲. در مصرف. در کفاره افطار عمدی روزه، باید برای هر روز شصت فقیر را سیر کند (یا به هر کدام یک مد طعام بدهد) و یا دو ماه روزه بگیرد؛ اما در کفاره مریض، اگر بیماری تا رمضان آینده ادامه داشته باشد، باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

• کسی که چند سال مریض بوده و نتوانسته روزه ماه رمضان و قضای آن‌ را به جا آورد، تکلیفش چیست؟

در سالی که بهبود یابد، اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضای سال آخر را به جا آورد؛ ولی قضای سال‌های گذشته لازم نیست و تنها باید برای هر روز، یک مدطعام به فقیر بدهد.

• نحوه محاسبه مدت ماه برای کفاره روزه چگونه است؟

اگر از اول ماه قمری شروع به روزه گرفتن کرد، دو ماه قمری (هرچند کمتر از سی روز) کفایت می‌کند و در غیر آن باید 60 روز در نظر گرفته شود.

• آیا کفاره روزه باید فورا ادا شود یا می‌توان در طول زمان آن را بجا آورد؟

دادن کفاره (از نظر مالی یا روزه) واجب فوری نیست بلکه برای انجام آن حتی در آینده فرصت دارید؛ اما نباید مورد غفلت قرار گیرد.

• کسی که کفاره روزه را تا چند سال به تأخیر بیاندازد، آیا چیزی بر مقدار آن افزوده می‌شود؟

خیر؛ چیزی بر آن افزوده نمی‌شود.

فراموش نکنیم که رمضان، ماه مهمانی خدا و ماه تمرین بندگی است نه گرسنگی کشیدن. به حرمت این ماه عزیز، روزه دل بگیریم و دل‌هایمان را از کینه، تهمت، تحقیر، غیبت، شکستن دل دیگران و از هرآنچه بین ما و مدبر هستی فاصله می‌اندازد، پاک کنیم. آزردن دل دیگران کفاره و جبرانی ندارد و خداوند وعده داده است که «من همدم قلب‌های شکسته هستم.»

آنچه درباره قیمت کفاره روزه 1401 خواندیم!

کفاره روزه، جریمه‌ای است که برای باطل کردن عمدی یا غیرعمدی روزه در نظر گرفته شده است. در صورتی که روزه به سلامتی فرد آسیب برساند یا بیماری او را تشدید کند، روزه بر وی واجب نیست و باید کفاره آن‌را که اطعام به 60 فقیر است، بپردازد؛ اما اگر شخصی با علم و اختیار خود کارهایی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، کفاره آن 60 روز روزه گرفتن و اطعام به 60 فقیر خواهد بود. روزه مسافر کفاره ندارد و به جا آوردن قضا روزه واجب است؛ ولی اگر قضای روزه‌ تا رمضان سال بعد به تأخیر بیفتد، به علت تأخیر، برای هر روز باید یک مد طعام کفاره بدهد. در این سری از مناسبت بیلبیلک نگاهی به احکام کفاره روزه داشتیم. ماهی سرشار از نگاه خدا برایتان آرزومندیم.